جستجو

چرا دوست داریم دروغ ها را باور کنیم؟

اگر کسی بگوید سیگار برای سلامتی‌تان مفید است، حرفش را باور می‌کنید؟ در واقع آن‌قدرها هم ساده‌لوح نیستیم. اما پس این همه باور دروغین افراد از کجا می‌آید؟ نیک انفیلد؛ خبرنگار تی ال سی، می‌گوید «آنچه باورهای اشتباه را به خورد ما می‌دهد نه سادگی و ساده‌لوحی ما، که دستگاه پیچیده علایق و گرایش‌های اجتماعی ماست. ما عادت داریم چیزهایی را باور کنیم که به نفع‌مان‌ هستند و از صمیم قلب دوست‌شان داریم.» این در حالی است که به قول وُلتر، «کسانی که می‌توانند چرندیات را به شما بقبولانند؛ این توانایی‌ را هم دارند که شما را به ستم‌کاری وادار کنند.» جمله‌ای که مِرسیر معتقد است؛ وُلتر آن را وارونه فهمیده است. «این میل به ستم‌کاری است که مجبورمان می‌کند چرندیات را باور کنیم.» میشل کلینتمان، جامعه‌شناس سوئدی، در کتاب مقاومت در برابر دانش، استدلال می‌کند که عملِ اظهارِ عمومیِ یک باور، با واقعا باورداشتن آن متفاوت است. کلینتمان می‌گوید «هنگامی‌که یک باور اجتماعی و یک باور حقیقی در تقابل هستند، افراد آن باوری را انتخاب می‌کنند که هویت اجتماعی‌شان را به نحو بهتری نشان دهد، حتی اگر معنایش دروغ‌ گفتن به خودشان باشد.» نکته ظریف‌تر اینجاست؛ وقتی یک باور (درست یا غلط) با هویت اجتماعی ما پیوند خورد و در معرض قضاوت و تقابل با نظرات دیگر، در یک بستر اجتماعی مثل فضای مجازی قرار گرفت؛ حالا ما آماده جنگیدن برای آن هستیم؛ خدشه به آن، خدشه به هویت اجتماعی ماست؛ و بدون آنکه درستی یا نادرستی آن مهم باشد؛ آماده‌ایم از آن سرسختانه دفاع کنیم و‌ آنجا هم که لازم باشد دست به خشونت بزنیم. در همین راستا؛ بزرگترین خطری که جامعه را تهدید می‌کند به قول کلیفورد؛ صرفاً این نیست که چیزهای اشتباه را باور می‌کند، هرچند این خطر به‌اندازه کافی بزرگ است؛ بلکه این است که زودباور می‌شود و عادت آزمودن چیزها و بررسی‌کردن آن‌ها را از دست می‌دهد. بنابراین، مشکل پساحقیقت این نیست که مردم جعلیات را باور می‌کنند، بلکه این است که اعتمادبه‌نفسِ زبان روبه‌زوال است.

نویسنده: رضا شجیع

دسته‌بندیفرهنگ و هنرکلید‌واژهجامعه شناسی باور دروغین نیک انفیلد خبرنگار تی ال سی چرندیات ستم کاری وُلتر مِرسیر میشل کلینتمان دروغ‌ گفتن هویت اجتماعی فضای مجازی کلیفورد جعلیات

قدرت چرندیاتمشکل این نیست که مردم چرندیات را باور می‌کنند یا دوست دارند...پنجشنبه 9 فروردين 1403